Başak ÖztürkÇinli bilim insanları, gen düzenlemesi sayesinde döllenmemiş bir yumurtadan canlı yavrular üretmek için bir dişi fare elde etmeyi başardılar.
Bu çalışma teorik olarak birçok böcek ve sürüngende, hatta bazı kuş türlerinde yaygın olan, teknik olarak partenogenez veya üreme şekli olarak da aseksüel üremeyi gerçekleştiren ilk memeli vakasıdır.
Çok yakın zamana kadar, memelilerin erkek genetik materyali olmadan çoğalamayacaklarına inanılıyordu. 2004 yılında dünya, sperm veya cinsel üremeye ihtiyaç duymadan doğan fare Kaguya’yı öğrendi.
Memelilerin genomlarında her bir genin biri anneden diğeri babadan gelen iki kopyası vardır. Bir sperm hücresi bir yumurtaya girdiğinde, genomik damgalama adı verilen bir şey olur. Kaguya’yı yaratan Japon bilim insanları iki yumurta kullandılar. Biri gerçek yumurta olarak çalıştı, diğeri ise spermin katkısını taklit etti. Sonuç, iki dişiden doğan bir bebekti.
Şanghay’daki Ren Ji Hastanesi’nde üreme tıbbı araştırmacısı olan Yanchang Wei tarafından yürütülen yeni çalışma, konsepti bir adım öteye taşıyarak, döllenmemiş tek bir yumurtadan hamilelik yarattı. Çinli bilim insanları , tıpta ve biyoteknolojide kullanılan CRISPR’a çok benzer bir gen düzenleme tekniği kullandılar. Çalışmanın yazarları, her bir genin iki kopyasına sahip olan bir yumurtanın genomunun yedi farklı noktasındaki genomik damgayı taklit etmek için aracı kullandılar. Bu, döllenmeye eşdeğer bir biyokimyasal süreci tetikledi. Yumurta tek bir hücreden 140 hücreli bir blastosiste dönüştü.
Bilim insanları, bu teknikle yapılmış 192 embriyoyu birçok dişi fareye implante etti ancak bunlardan sadece biri ortalamadan daha düşük olmasına rağmen hayatta kalan sağlıklı bir yavru doğurdu. Diğer ikisi ise doğumdan kısa bir süre sonra öldü.
PNAS bilimsel dergisinde yayınlanan çalışmalarında araştırmacılar, “partenogenezin, çoklu kritik baskılama kontrol bölgelerinin hedeflenen epigenetik yeniden yazılmasıyla elde edilebileceğini” kaydetti. Ekip, tekniğin daha yüksek bir canlı doğum başarı oranı elde etmek için mükemmelleştirilebileceğine inanıyor. Çalışma, “Memelilerde partenogenezin başarısı, tarım, araştırma ve tıpta birçok fırsat sunuyor” diyor.
İspanya Ulusal Araştırma Konseyi’nde (CSIC) bir araştırmacı olan Lluis Montoliu, yumurtaların genlerinin bir kopyasının ve farklı bir fare türünden gelen başka bir yumurtadan alınan bir kopyanın daha bulunduğunun altını çizen “Çığır açan bir çalışma” diyor. Montoliu, en azından teoride, bu tekniğin daha da mükemmelleştirilmesinin bir kadının kendi başına çocuk sahibi olmasına izin verebileceğini kabul ediyor. Ancak araştırmacı, insanlarda kullanımının çok uzak olduğunu da ekliyor.
“Şimdi asıl mesele, bu tekniklerle doğan bu farelerin hayatlarını takip etmek, hayatlarında ve üremelerinde sorun yaşayıp yaşamadıklarını görmek. Hâlâ cevaplanmamış birçok soru var .”
Hilal Tosun
Yorum ekle