Başak ÖztürkNorveç’te, yumurtalarını larvalarının yumurtadan çıktığı ve ev sahiplerinin gelişmekte olan yavrularını yediği diğer arı ve yaban arısı yuvalarına bırakan yeni bir parazit yaban arısı türü keşfedilmiştir.
Türler, kuşlara benzer çocuk yetiştirme yöntemleri nedeniyle guguklu eşekarısı olarak bilinen bir grup böceğe aittir.
Mücevher gibi parlayan parlak renkli yanardöner kabuklara sahiptirler ve zümrüt eşekarısı olarak da bilinirler ancak fiziksel benzerlikleri nedeniyle etimologların bazı türleri ayırt etmeleri çok zor olmuştur.
Yeni DNA kodlama teknikleri, bilim insanlarının böcekleri ilk kez kesin olarak ayırt etmelerine izin vermşitir ve bu türün keşfine yol açmıştır.
Norveç Bilim Ve Teknoloji Üniversitesi’nden (NTNU) bir böcek araştırmacısı olan Frode Ødegaard şunları söyledi: “Normalde böcekleri görünüşlerine göre birbirinden ayırırız ancak guguklu eşekarısı birbirine çok benzer ve bunu zorlaştırır.”
Üniversitedeki Araştırma Ekibi, yeni türlerin çok nadir olduğunu ve Güney Norveç’teki Agder county’deki Lista Yarımadası’nda sadece tek bir örnek bulunduğunu söyledi.
200 yıldan fazla bir süredir araştırmacılar, guguklu eşekarısı doğru “tür kutularına” ayırmak ve hangi özelliklerin bir tür içinde varyasyonlar olduğunu ve hangilerinin türe özgü farklılıklar olduğunu belirlemek için mücadele ettiler.
Ancak son on yılda DNA barkodlaması, genetik materyallerindeki farklılıklara bakarak farklı guguklu eşekarısı türlerini birbirinden ayırt etmeyi mümkün kılan büyük bir atılım getirdi.
“Bu durumda, görünüşte mikroskobik farklılıklar ve DNA’da çok küçük farklılıklar olan iki guguklu eşekarısı vardı. Bir sonraki adım, farklı türlere ait olup olmadıklarını öğrenmek için eşekarısı her birinin diline bakmaktı.”
Eşekarıları, araştırmacıların ‘kimyasal bir dil’ gibi olduğunu söylediği feromonlar aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurar. Çok yakından ilişkili türler genellikle melezleşmelerini önlemek için tamamen farklı feromon dillerine sahiptir.
Guguklu yaban arısı, ev sahibi türlerin yavrularını yetiştirmeyi başarabilmek için yıkıcı bir şekilde kullandıkları ortalamanın üzerinde dilsel yeteneklere sahiptir.
Parazitik türler guguk kuşları gibi davranır, yumurtalarını arıların ve diğer eşekarısı yuvalarına bırakır. Larvalar hızla büyür ve ev sahibinin yumurtalarından önce yumurtadan çıkar. Daha sonra yumurtaları, larvaları ve ev sahibinin yuvada düzenlediği yiyecek stoklarını yerler.
Ødegaard ”Bir parazit olarak yaşadığınızda, keşfedilmemesi önemlidir. Bu nedenle guguklu yaban arısı da ev sahibinin dilini öğrenmiştir ” dedi.
Araştırmacıların “çok küçük bir dil çalışması” olarak tanımladıkları şeyi yaparak, bilim insanları neredeyse aynı iki guguklu eşekarısının gerçekten farklı türlere ait olduğunu keşfettiler.
“Başka bir türün süngerlenmesiyle ilişkili evrimsel gelişme çok hızlı gerçekleşir. Bu yüzden genetik olarak gerçekten benzer olan ancak yine de farklı türlere ait olan iki türe sahip olabilirsiniz” dedi Dr Ødegaard.
“Belirtildiği gibi, yeni yaban arısı Chrysis brevitarsis adı verilen başka bir türe çok benzer, bu yüzden yeni tür Chrysis parabrevitarsis olarak adlandırıldı, bu da ‘brevitarsis’in yanında duran’ anlamına geliyor.”
Dr Ødegaard ayrıca türe biraz daha basit Norveççe adı olan sporegullveps adını vermekten sorumluydu.
Araştırmacılar, bu guguklu yaban arısının bilinen tek örneğinin bir böcek koleksiyonunda yakalandığını ve tutturulduğunu söyledi.
Ødegaard,”Günümüzün gelişmiş yöntemleriyle bile, bunun gibi çalışmalar için canlı hayvanları kullanmak mümkün değildir, ancak bireysel örneklerin toplanması neyse ki nüfus üzerinde hiçbir etkisi yoktur.” dedi.
“Böcekler muazzam üreme potansiyeline sahiptir ve habitatların büyüklüğü ve kalitesi, herhangi bir numunenin kuşlar tarafından yenip yenmediğini veya bir böcek araştırmacısı tarafından toplanıp toplanmadığını değil, popülasyonun yaşayabilirliğini belirleyen şeydir.”
Toplanan böceklerin, araştırmacıların çeşitliliğini haritalayabilmeleri, tanımlayabilmeleri ve böylece yavrular için canlı popülasyonlara bakabilmeleri açısından kesinlikle çok önemli olduğunu söyledi.
Araştırma, Böcek sistematiği ve çeşitlilik (Insect Systematics and Diversity) dergisinde yayınlandı.
Hilal Tosun
Yorum ekle