Creutzfeldt-Jakob Hastalığı

Prion hastalıkları, hem insanlarda hem de bazı hayvanlarda meydana gelen, nadir, değişmez şekilde ölümcül beyin bozuklukları grubudur. İnsanlarda prion hastalıklarının en iyi bilineni, her yıl nüfus başına milyonda bir kişiyi etkilediği bildirilen Creutzfeldt-Jakob Hastalığıdır (CJD).  Karakteristik klinik ve tanısal özellikleri olan nörodejeneratif bir hastalıktır. Bu hastalık hızla ilerler ve her zaman ölümcüldür. Bu hastalıkla enfeksiyon, genellikle hastalığın başlamasından sonraki 1 yıl içinde ölüme yol açar.

Çeşitleri

1. Sporadik CJD : En yaygın CJD türüdür. Vakaların %85’ini oluşturur. Bilinen bir neden olmaksızın kendiliğinden oluşur. Başlangıç ​​yaşının en yüksek olduğu yaş 55-75 olup, medyan başlangıç ​​yaşı 68 ve ortalama 61 yıldır. Ortalama sağkalım 4-8 aydır ve hastaların %90’ı 1 yıl içinde ölür.
2. Genetik/Ailesel CJD : CJD’nin en yaygın ikinci türüdür. Vakaların yüzde %10-15’ini oluşturur. Aile öyküsü ve pozitif bir genetik mutasyon testi olabilir. Prion proteinini kodlayan PRNP genindeki otozomal dominant mutasyonlar nedeniyle oluşur.
3. Edinilmiş CJD : İnsan veya hayvandan iyatrojenik veya oral bulaşma işe meydana gelir. Bazı cerrahi prosedürler yoluyla, enfekte beyin veya sinir dokusuna maruz kaldığında bulaşma gerçekleşir. Vakaların %1’inden azını oluşturur. Genellikle genç erişkinlerde görülür, ortalama yaş 29’dur.
4. Varyant CJD : Sığır süngerimsi ensefalopati (BSE) veya “deli dana” hastalığı olarak adlandırılan insan CJD’sine benzer bir sığır hastalığına neden olan enfekte sığır etinin tüketilmesiyle elde edilir. BSE’ye maruz kalma, sporadik CJD’den daha genç başlangıçlı ve daha uzun sürelidir. Psikiyatrik semptomlar genellikle hastalık sunumunda görülür. Kan veya plazma transfüzyonu için başlangıç ​​yaşı, maruz kalma süresine bağlıdır.

Nedenleri

Proteinler, vücudumuzdaki hücrelerin çalışmasına yardımcı olan amino asitlerden oluşan moleküllerdir. Bir dizi amino asit olarak başlarlar ve daha sonra kendilerini 3 boyutlu bir şekle sokarlar. Bu “protein katlanması”, hücrelerimizin içinde yararlı işlevleri yerine getirmelerini sağlar. Normal (zararsız) prion proteinleri hemen hemen tüm vücut dokularında bulunur, ancak beyin ve sinir hücrelerinde en yüksek seviyelerdedir. Normal prion proteinlerinin kesin rolü bilinmemektedir, ancak belirli beyin hücreleri arasında mesajların taşınmasında rol oynayabilecekleri düşünülmektedir. Bazen protein katlanması sırasında hatalar meydana gelir ve prion proteini vücut tarafından kullanılamaz. Normalde, bu yanlış katlanmış prion proteinleri vücut tarafından geri dönüştürülür, ancak geri dönüştürülmezlerse beyinde birikebilirler.

Prionlar, beyinde biriken ve diğer prion proteinlerinin de yanlış katlanmasına neden olan yanlış katlanmış prion proteinleridir. Bu, beyin hücrelerinin ölmesine neden olur ve diğer beyin hücrelerini enfekte etmek için daha fazla prion salgılar. Sonunda, beyin hücresi kümeleri öldürülür ve beyinde plak adı verilen yanlış katlanmış prion proteini birikintileri görünebilir. Prion enfeksiyonları da beyinde küçük deliklerin oluşmasına neden olarak süngerimsi hale gelir. Beyne verilen hasar, CJD ile ilişkili zihinsel ve fiziksel bozukluğa neden olur ve sonunda ölüme yol açar. Prionlar, ölümden sonra bile, beyin veya omurilik gibi sinir dokularında çok uzun süre hayatta kalabilirler.

Belirtileri

• Yürüme bozukluğu
• Konuşma bozukluğu
• Vücudun farklı bölgelerinde uyuşma
• Baş dönmesi
• Görme sorunları
• Halüsinasyonlar
• Şiddetli  depresyon
• Aileden, arkadaşlardan ve çevresindek, dünyadan çekilme
• Endişe
• Sinirlilik
• Uyumakta zorluk
• Şiddetli hafıza kaybı
• Konsantre olma sorunları
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Gergin hissetmek
• Agresif davranış
• Kilo kaybına neden olabilecek iştah kaybı
• Paranoya
• Olağandışı ve uygunsuz duygusal tepkiler

Teşhis

Creutzfeldt-Jakob hastalığı, hızla ilerleyen demansa benzer şekilde ortaya çıktığından, doktorlar için genellikle tanısal bir zorluktur.

MRI beyin, BOS tabanlı testler ve EEG dahil olmak üzere çeşitli testler CJD’nin teşhisine yardımcı olabilir.

14-3-3 proteini, toplam tau (t-tau) ve nörona özgü enolaz (NSE) dahil olmak üzere BOS protein biyobelirteçleri hızlı nörodejenerasyonun belirteçleridir, bu nedenle CJD teşhisine yardımcı olurlar, ancak bunlar CJD’ye özgü değildir.

Tedavi

Şu anda,  CJD’yi iyileştirmek için onaylanmış etkili bir tedavi yoktur. Hastalık kaçınılmaz olarak ölümcüldür. CJD hastaları için mevcut olan tek tedavi , semptomlarını ve rahatsızlıklarını hafifletmeye odaklanır.

Araştırmacılar, CJD için potansiyel  tedaviler olarak çeşitli ilaçları denemişlerdir. Bilim insanları ayrıca prion hastalıklarının önlenmesi ve tedavisi için belirli antikorların kullanımını da incelemektedirler. Bir aşının geliştirilmesi de araştırılmaktadır.

CJD Bulaşıcı Mıdır?

Teoride, CJD etkilenen bir kişiden başkalarına bulaşabilir, ancak yalnızca bir enjeksiyon yoluyla veya enfekte beyin veya sinir dokusu tüketerek bulaşabilir.

Sporadik CJD’nin, etkilenenlerle sıradan günlük temas yoluyla veya havadaki damlacıklar, kan veya cinsel temas yoluyla yayıldığına dair hiçbir kanıt yoktur.

Ancak Birleşik Krallık’ta CJD varyantı 5 kez kan transfüzyonu yoluyla bulaşmıştır.